Kongres Kultury Akademickiej otworzył obchody Roku Jubileuszowego 650-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego. Najstarsza polska uczelnia z racji swej wielowiekowej tradycji kultywowania wiedzy i prawdy jest predestynowana do obowiązku troski o dobro najwyższe - jakość kształcenia następnych pokoleń w Polsce. Dlatego tu właśnie narodziła się idea KKA, którego hasło brzmi "Idea Uniwersytetu - reaktywacja" i który ma otworzyć poważną dyskusję nad stanem i kondycją środowiska akademickiego XXI wieku.

Na uroczyste otwarcie Kongresu przybyło wielu znamienitych gości: prof. Lena Kolarska-Bobińska, minister nauki i szkolnictwa wyższego, wojewoda Jerzy Miller, wiceprezydent Krakowa Elżbieta Koterba, ks. bp Grzegorz Ryś, ks. bp prof. Tadeusz Pieronek, prof. Wiesław Banyś, przewodniczący Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich, prof. Bronisław Marciniak, przewodniczący Konferencji Rektorów Uniwersytetów Polskich, prof. Jerzy Woźnicki, przewodniczący Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, prof. Andrzej Jajszczyk, dyrektor Narodowego Centrum Nauki, prof. Andrzej Białas, prezes Polskiej Akademii Umiejętności, byli Rektorzy UJ prof. Franciszek Ziejka i prof. Karol Musioł.

Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prof. dr hab. med. Wojciech Nowak na początku swojego wystąpienia przytoczył nadal aktualne słowa założyciela Kazimierza Wielkiego z 12 maja 1364 roku, wpisane w akt fundacyjny Akademii Krakowskiej: "Niechże tam będzie nauk przemożnych perła, aby wydała męże dojrzałością rady znakomite, ozdobą cnót świetne i w różnych umiejętnościach wyuczone; niechaj otworzy się orzeźwiające źródło nauk, a z jego pełności niech czerpią wszyscy naukami napoić się pragnący".

Prof. dr hab. med. Wojciech Nowak zwrócił także uwagę na bardzo istotne zmiany, jakie zaszły w Polsce na przestrzeni ostatnich 25 lat na wielu płaszczyznach, w tym również w obszarze szkolnictwa wyższego. Stopień skolaryzacji z około 10% wzrósł aż do około 60%. Powstało wiele nowych szkół wyższych, zarówno państwowych, jak i prywatnych. Dzisiaj jest ich około 450. Jak mówił Rektor UJ, nasuwa się pytanie "jeszcze kształcimy czy może już produkujemy?".

- Przez najbliższe trzy dni gorliwie dyskutować będziemy o stanie nauczania w Polsce. O etosie każdego członka społeczności akademickiej od studenta do profesora. O tym, czy w dobie globalizacji, a często niestety tabloidyzacji naszego życia społecznego w ogóle, szkoły wyższe i ich kadra naukowa właściwie wypełniają swoją misję wychowawczą. Chcemy nie tylko jak najlepiej przekazywać wiedzę następnym pokoleniom i kreatywnie pracować naukowo, ale również wychowywać młodych ludzi w duchu poszanowania najważniejszych wartości - mówił prof. dr hab. med. Wojciech Nowak.

Uczestnicząca w tym jakże ważnym dla środowiska akademickiego spotkaniu prof. Lena Kolarska-Bobińska przypomniała, że uniwersytety zawsze były głęboko osadzone w społeczeństwie. Zdaniem minister wspólnie stanowią one naczynia połączone, gdyż pytania o przyszłość uniwersytetów są jednoznaczne z pytaniami o przyszłość społeczeństw, w których funkcjonują.

- W obliczu ogromnych zmian powstaje pytanie o misję. Jak na nowo ją zdefiniować? Dziś świat akademicki zadaje sobie pytanie, czy uniwersytet ma skupić się na innowacyjnych badaniach, na specjalnym kształceniu na rynek pracy, czy bardziej na formacji krytycznego, refleksyjnego człowieka. Na te pytania nie ma dobrych odpowiedzi. Nie ma dobrego uniwersytetu bez prowadzonych badań, bez wysokiej jakości kształcenia, ale też badań, które są użyteczne dla społeczeństwa i gospodarki. Można też mówić o użyteczności wobec kultury i wspólnoty obywatelskiej - przekonywała prof. Lena Kolarska-Bobińska.

Podczas uroczystego otwarcia Kongresu Kultury Akademickiej jako ostatni głos zabrał prof. dr hab. Piotr Sztompka, przewodniczący Rady Programowej. Profesor zwrócił uwagę na bardzo niepokojące zmiany w szkolnictwie wyższym. Ostatnie dekady przyniosły bowiem erozję kultury akademickiej i dryfują w stronę odmiennej kultury korporacyjnej. Mówiąc przenośnie w miejsce kultury rozumu pojawia się przedsiębiorstwo przerobu studentów, a zamiast świata wiedzy administracyjny biurowiec.

- Uniwersytet Jagielloński uważa za swój obowiązek podjąć próbę odwrócenia tych fatalnych tendencji. Odrodzenie, właściwie reaktywowanie tego, co w wielkiej tradycji uniwersytetów europejskich jest najcenniejsze - uratowania idei uniwersytetu i kultury akademickiej przed zapędami kultury korporacyjnej. Taki zwrot już się dokonuje w uniwersytetach zagranicznych, które lokują się w rankingach w pierwszych dziesiątkach. Nie chodzi nam o powrót do średniowiecza, ale o znalezienie formuły, w której nowoczesność nie oznaczałaby pogrzebania wspólnotowej i racjonalnej tradycji, a tradycja nie odgradzałaby się od nowoczesności, lecz przeciwnie. Była dla niej niezbędną kotwicą i fundamentem - mówił prof. Piotr Sztompka.

Wprowadzeniem historycznym do Kongresu Kultury Akademickiej był wykład "Nowoczesny uniwersytet w perspektywie historycznej - rozważania o trzech transformacjach", który wygłosił prof. dr hab. Björn Wittrock z Uniwersytetu w Uppsali, ekspert od problematyki szkolnictwa wyższego.